“द ग्रेट डिक्टेटर” चाप्लिनको पहिलो संवाद भएको चलचित्र थियो। चाप्लिनले यसमा गेट्टोमा बस्ने सानो यहूदी नाई र टोमैनियाका तानाशाह शासक हाइनकेल दुबैको भूमिका खेलेका छन्। आफ्नो आत्मकथामा चाप्लिनले आफूले भनेको उद्धृत गरेका छन्: “एण्टी नाजी बन्न यहूदी हुनु आवश्यक छैन। सभ्य र सामान्य मानव हुनु पर्याप्त छ।”
चाप्लिन र हिटलर एक हप्ताको अन्तरमा जन्मिएका थिए। “लिटल ट्र्याम्प र एडोल्फ हिटलरबीचको अनौठो समानता थियो, जसले मानवताका विपरीत ध्रुवहरूलाई प्रतिनिधित्व गर्छ,” चाप्लिनका जीवनीकार डेभिड रोबिन्सनले लेखेका छन्, २१ अप्रिल १९३९ मा द स्पेक्टेटरमा प्रकाशित एक अनसाइन लेख उद्धृत गर्दै: “जब पचास वर्ष अघि यो हप्ता, प्रोविडेन्स आइरनिकल मूडमा थियो, जब चार्ल्स चाप्लिन र एडोल्फ हिटलर चार दिनको अन्तरमा संसारमा आएका थिए…. प्रत्येकले आफ्नो तरिकामा समाजको माथिल्लो र तल्लो पेराई ढुङ्गाहरू बीचमा संघर्षरत नागरिकहरूको विचार, भावना, आकांक्षाहरूलाई व्यक्त गरेका छन्। (…) प्रत्येकले आधुनिक समाजमा ‘सानो मानिस’ को अवस्थालाई प्रतिबिम्बित गरेको छ। प्रत्येक विकृत ऐना हो, एउटा राम्रोका लागि, अर्को अनकथित खराबीका लागि।”
चाप्लिनले फिल्मको अन्त्यमा भएको भाषणको लागि धेरै महिना लगाएर लेखन र पुनर्लेखन गरेका थिए, जुन हाइनकेलको रूपमा गल्ती भएको नाईले शान्तिका लागि आह्वान गरेको थियो। धेरै मानिसहरूले भाषणको आलोचना गरे र फिल्मको लागि अनावश्यक ठाने। अरूले यसलाई उत्साहजनक पाए। दुःखको कुरा चाप्लिनका शब्दहरू १९४० मा जति सान्दर्भिक थिए आज पनि त्यत्तिकै छन्।
“द फाइनल स्पीच फ्रॉम द ग्रेट डिक्टेटर” को मूल पोस्ट
सो भाषण को नेपाली अनुवाद
म माफी चाहन्छु, तर म सम्राट बन्न चाहन्न। त्यो मेरो काम होइन। म कसैलाई शासन गर्न वा विजय गर्न चाहन्न। म सबैलाई मद्दत गर्न चाहन्छु – यदि सम्भव छ भने – यहूदी, गैर-यहूदी – कालो मानिस – गोरो मानिस। हामी सबै एक अर्कालाई मद्दत गर्न चाहन्छौं। मानव प्राणीहरू त्यस्ता हुन्छन्। हामी एक अर्काको खुशीबाट बाँच्न चाहन्छौं – एक अर्काको दु:खबाट होइन। हामी एक अर्कालाई घृणा र तिरस्कार गर्न चाहन्नौं। यस संसारमा सबैका लागि ठाउँ छ। र राम्रो पृथ्वी समृद्ध छ र सबैलाई प्रदान गर्न सक्छ। जीवनको बाटो स्वतन्त्र र सुन्दर हुन सक्छ, तर हामीले बाटो गुमाएका छौं।
लोभले मानिसहरूको आत्मालाई विषाक्त बनाएको छ, संसारलाई घृणाले अवरुद्ध गरेको छ, हामीलाई दु:ख र रक्तपातमा डुबाएको छ। हामीले गति विकास गरेका छौं, तर हामी आफूलाई बन्द गरेका छौं। प्रशस्तता दिने मेशिनले हामीलाई अभावमा छोडेको छ। हाम्रो ज्ञानले हामीलाई निन्दक बनाएको छ। हाम्रो चतुराई, कठोर र निर्दयी। हामी धेरै सोच्छौं र कम महसुस गर्छौं। मेशिनभन्दा बढी हामीलाई मानवता चाहिन्छ। चतुराईभन्दा बढी हामीलाई दया र कोमलता चाहिन्छ। यी गुणहरू बिना, जीवन हिंस्रक हुनेछ र सबै गुम्नेछ…
विमान र रेडियोले हामीलाई नजिक ल्याएका छन्। यी आविष्कारहरूको स्वभावले मानिसमा रहेको राम्रोको लागि – सबैको एकताका लागि आवाज उठाउँछ – हाम्रो सबैको एकताका लागि। अहिले पनि मेरो आवाज संसारभरि लाखौं मानिसहरूमा पुगिरहेको छ – लाखौं निराश मानिसहरू, महिलाहरू, र साना बालबालिकाहरू – एउटा प्रणालीको पीडित जसले निर्दोष मानिसहरूलाई यातना र जेलमा राख्छ।
जो मलाई सुन्छन्, म भन्छु – निराश नहुनुहोस्। हामीमाथि अहिले रहेको दु:ख केवल लोभको बिसाउन हो – मानव प्रगतिलाई डराउने मानिसहरूको तिक्तता। मानिसहरूको घृणा बित्नेछ, र तानाशाहहरू मर्नेछन्, र उनीहरूले जनताबाट लिएको शक्ति जनतालाई फर्काइनेछ। र जबसम्म मानिसहरू मर्छन्, स्वतन्त्रता कहिल्यै नासिने छैन…
सैनिकहरू! आफूलाई निर्दयीहरूलाई नदिनुहोस् – तपाईंलाई तिरस्कार गर्ने – तपाईंलाई गुलाम बनाउने – तपाईंको जीवनलाई व्यवस्थापन गर्ने – तपाईंलाई के गर्न भन्ने – के सोच्न र के महसुस गर्न भन्ने! जो तपाईंलाई कसरत गराउँछन् – आहार दिन्छन् – तपाईंलाई पशु जस्तै व्यवहार गर्छन्, तपाईंलाई तोपको चारा बनाउँछन्। यी अस्वाभाविक मानिसहरूलाई नदिनुहोस् – मेशिन मानिसहरू मेशिन मस्तिष्क र मेशिन हृदयहरू सहित! तपाईंहरू मेशिन होइन! तपाईंहरू पशु होइन! तपाईंहरू मानिसहरू हुनुहुन्छ! तपाईंको हृदयमा मानवताको प्रेम छ! तपाईंहरू घृणा गर्नुहुन्न! केवल प्रेमहीनहरू घृणा गर्छन् – प्रेमहीन र अस्वाभाविकहरू! सैनिकहरू! दासत्वको लागि नलड्नुहोस्! स्वतन्त्रताको लागि लड्नुहोस्!
सन्त लूकको १७ अध्यायमा लेखिएको छ: “परमेश्वरको राज्य मानिसभित्र छ” – एउटा मानिसमा होइन, न त एउटा समूहमा, तर सबै मानिसमा! तपाईंमा! तपाईं, जनतासँग शक्ति छ – मेशिनहरू बनाउनको शक्ति। खुशी बनाउनको शक्ति! तपाईं, जनतासँग यो जीवनलाई स्वतन्त्र र सुन्दर बनाउने शक्ति छ, यो जीवनलाई एक अद्भुत साहसिक बनाउने शक्ति छ।
त्यसपछि – प्रजातन्त्रको नाममा – त्यो शक्तिको उपयोग गरौं – हामी सबै एक हौं। नयाँ संसारको लागि लडौं – एउटा सभ्य संसार जसले मानिसलाई काम गर्ने मौका दिन्छ – जसले युवाहरूलाई भविष्य र वृद्धावस्थालाई सुरक्षा दिन्छ। यी कुराहरूको वाचा गरेर, निर्दयीहरूले शक्ति पाएका छन्। तर उनीहरू झूट बोल्छन्! उनीहरूले त्यो वाचा पूरा गर्दैनन्। उनीहरूले कहिल्यै गर्दैनन्!
तानाशाहहरूले आफूलाई स्वतन्त्र गर्छन् तर जनतालाई गुलाम बनाउँछन्! अब त्यो वाचा पूरा गर्न लडौं! संसारलाई स्वतन्त्र गर्न लडौं – राष्ट्रिय अवरोधहरू हटाउन लडौं – लोभ, घृणा र असहिष्णुतालाई हटाउन लडौं। एउटा तर्कसंगत संसारको लागि लडौं, एउटा यस्तो संसार जहाँ विज्ञान र प्रगति सबै मानिसको खुशीको लागि हुनेछ। सैनिकहरू! प्रजातन्त्रको नाममा, हामी सबै एक हौं!
